التحدید فی الاتقان و التجوید (کتاب)«التحدید فی الاتقان و التجوید» توسط ابو عمرو عثمان بن سعید الدانی تالیف شده و محقق آن دکتر غانم قدوری الحمد بوده است. کتاب پیرامون علم تجوید نوشته شده است. ۱ - معرفی کتابمؤلف که از اولین کسانی است که در این باره سخن گفته، مطالب را در یک مقدمه و ده باب بیان نموده است که خلاصه آنها به قرار زیر است مقدمه کتاب: در این مقدمه مؤلف عواملی که باعث شده است که چنین کتابی را تالیف نماید توضیح داده است باب اول: در این باب پیرامون معنای کلمات: تجوید ، ترتیل و تحقیق سخن گفته است که در این زمینه ابتدا واژه‌های سه گانه را معنا کرده و با ذکر تعدادی از آیات و روایات توضیحاتی پیرامون هر کدام از آنها ارائه کرده است باب دوم: در این باب کسانی از قراء را که به روش تحقیق و تجوید قرائت نموده و سلسله قرائت آنها به یکی از صحابه می‌رسد، ذکر کرده است باب سوم: این باب مربوط است به روایاتی که قراء هفتگانه درباره چگونگی روش تحقیق و تجوید هنگام قرائت قرآن ذکر کرده‌اند باب چهارم: در این باب دیدگاههای علماء علم تجوید پیرامون معنای دو واژه «تحقیق» و «تجوید» و شرائط هر کدام مورد بررسی قرار گرفته است باب پنجم: این باب مربوط است به حقائق الفاظ و چگونگی نطق و سخن گفتن بواسطه حروف. وی در ابتدا توضیح می‌دهد که تجوید ممکن نیست مگر به شناخت حرکات سه گانه و ساکن و دیگر حرکات. که با شناخت این موارد است که می‌توان حروف را به صورت صحیح ادا کرد. آنگاه هر کدام از اصطلاحات: مسکن، مرام، مهموز، ممدود، مقصور و... را توضیح می‌دهد. باب ششم: در این باب مخارج حروف بیان شده است باب هفتم: این باب مربوط است به تقسیم بندی حروف و بیان صفات هر کدام از آنها، که در ابتدا آنها را به شانزده صنف تقسیم بندی کرده، آنگاه صفات هر کدام را ذکر کرده است باب هشتم: در این باب احوال نون ساکن و تنوین بیان شده است که در این رابطه توضیح می‌دهد که نون ساکن و تنوین دارای چهار حالت می‌باشند که یا هر دو ظاهر می‌شوند و یا هر دو ادغام می‌شوند یا قلب به میم می‌شوند یا هر دو مخفی هستند. که هر کدام از این چهار حالت را با مثالهایی از قرآن توضیح می‌دهد باب نهم: این باب از مهمترین مباحث این کتاب می‌باشد که در آن پیرامون حروف بحث نموده است وی هر کدام از حروف بیست و هشتگانه را یکی پس از دیگری ذکر و درباره ویژگی‌های هر کدام از آنها، نحوه تلفظ آنها، با توجه به مجهور یا مهموس بودن، توضیح داده است باب دهم: این باب اختصاص دارد به احوال حرکات در هنگام وقف . [۱]
التحدید فی الاتقان و التجوید، ابو عمرو عثمان بن سعید دانی، ص۵-۱۹۱.
۲ - ویژگی‌ها۱- از آنجا که این کتاب تقریبا از اولین تالیفات در بحث تجوید می‌باشد، ارائه مطالب به صورت دسته بندی و بیان آنها در ابواب مختلف، نوعی ابتکار و روشی جدید به شمار می‌رود. ۲- مباحث کتاب به صورت ساده بیان شده به گونه ایی که برای عموم افراد قابل فهم می‌باشد. ۳- در هر بحث از آیات قرآن به عنوان مثال استفاده کرده است. ۴- تقسیم بندی مطالب و ذکر فروع مختلف برای آنها، مانند آنچه که درباره «احوال حرکات» و یا «احوال نون ساکنه» آورده است ۵- در ابتدای کتاب، روایات متعددی پیرامون اهمیت علم تجوید و قرائت قرآن آورده است. ۲.۱ - ویژگی‌های نسخه تحقیق۱- ارائه شرح مختصری از زندگی نامه مؤلف همراه با تالیفات وی ۲- بیان مقدمه‌ای که در آن، کتاب مؤلف معرفی شده است ۳- شرح مختصری از واژه‌های مذکور در متن، در پاورقی مانند آنچه که در صفحه ۷۱ درباره کلمه «لکز» آورده است ۴- در بعضی از موارد برای مطالب ارائه شده در متن، برخی از روایات مربوطه را از کتابهای روایی اهل سنت نقل کرده است ۵- آدرس دهی به منابع دیگر جهت مطالعه بیشتر. ۶- آدرس آیات و روایات موجود در متن، در پاورقی ۷- اضافه نمودن فهرست اعلام و فهرست کتابهایی که در تحقیق کتاب از آنها استفاده شده است. ۳ - نسخه شناسیکتاب یک جلد، متن آن عربی و دارای ۲۰۱ صفحه می‌باشد که مشخصات آن به قرار زیر می‌باشد: ۱- نوع کاغذ: اعلاء ۲- جلد: شومیز ۳- نوبت چاپ: اول ۴- تاریخ انتشار: سال ۱۴۲۱ هجری قمری ۵- ناشر: انتشارات دار عمار للنشر و التوزیع- عمان ۶- دارای فهرست: الف: اعلام ب: مصادر تحقیق ج: موضوعات کتاب ۷- مؤلف: ابو عمرو عثمان بن سعید دانی ۸- کتاب: التحدید فی الاتقان و التجوید تذکر: این کتاب توسط دکتر غانم قدوری الحمد تحقیق و به چاپ رسیده است. ۴ - پانویس
۵ - منبعنرم افزار مشکات الانوار، مرکز تحقیقات کامپیوتری علوم اسلامی. |